เมื่อพูดถึงข้าว สิ่งที่อยู่คู่บ้านคู่เมืองของไทยมาตั้งแต่อดีต นับได้ว่าเป็นอาหารหลักของคนไทย ไม่ว่าจะเป็นข้าวเหนียว ข้าวจ้าว ทุกสายพันธ์ ล้วนแต่มีคุณค่าให้ประโยชน์กับร่างกายอย่างมหาศาล วันนี้ผู้เขียนจะพาท่านมารู้จักขนมหรืออาหารว่างที่ใช้ “ ข้าว “ เป็นวัตถุดิบหลัก เป็นทั้งขนมโบราณที่มีคุณค่าต่อร่างกายและเป็นวัฒนธรรมที่สืบทอดกันมาตั้งแต่อดีต ข้าวแตนน้ำแตงโม เมื่อพูดถึงข้าวแตน หลายท่านต่างรู้จักเป็นอย่างดี ข้าวแต๋น นิยมทำกันในช่วงเทศกาลสงกรานต์ ( ปี๋ใหม่เมือง ) ของคนล้านนาภาคเหนือ ส่วนใหญ่จะทำไปถวายพระที่วัด และ ทำทานกันในกลุ่มครอบครัว และ ญาติมิตร โดยการนำข้าวเหนียวมาผสมน้ำแตงโมให้มีกลิ่นหอม เป็นเอกลักษณ์ เมื่อนำข้าวที่ผสมน้ำแตงโม มาวางบนพิมพ์ตากให้แห้ง เมื่อนำมาทอดจะพองตัวขึ้น ราดด้วยน้ำอ้อย อร่อยมาก ๆ ข้าวตังหน้าตั้ง จากข้าวก้นหม้อที่หุงในหม้อ หรือ กระทะ จนไหม้ติดก้นหม้อ คนโบราณพูดว่า ถ้าหากทานข้าวที่หุงไม่หมดแม้กระทั่งข้าวก้นหม้อ ถือเป็นการไม่ให้ความเคารพต่อพระแม่โพสพ จึงได้แคะเอาส่วนที่ติดก้นหม้อ มาตาก เก็บไว้เผื่อทานในช่วงที่เดินทาง หรือ ค้างแรมในป่า ข้าวตังที่แคะจะเอามาตากให้แห้ง เวลาทานนำไปย่างไฟให้หอม ข้าวจะพองขึ้นมา ทานกับกับข้าวได้ แต่ปัจจุบันได้มีการดัดแปลงให้กลายเป็นขนมทานในงานพิธีต่าง ๆ เพิ่มเติมหน้าข้าวตังด้วยน้ำพริกเผา หมูหยอง หรือทานกับหมูสะเต๊ะ น้ำจิ้มอาจาด อร่อยเข้ากันมาก ๆ ข้าวเม่า ได้มาจากรวงข้าวสีเขียวถึงสีเขียวตกน้ำตาล จะมีการนำมาตำข้าวเม่า ในช่วงฤดูเก็บเกี่ยว โดยใช้เมล็ดรวงแก่ที่ใกล้เก็บมาตำ ผสมกับน้ำตาล มะพร้าวพูด เกลือ จะได้ข้าวเม่าเป็นขนมหวานแสนอร่อย นิยมทำกันเพื่อถวายพระและเลี้ยงแขกผู้มาเยือน โดยข้าวเม่ามี 2 อย่าง คือ แบบเปียก และแบบกรอบ ปัจจุบันได้มีการธัญพืชหลายชนิดผสมลงไปยิ่งทำให้น่ารับประทานยิ่งขึ้น ข้าวจี่ การนำข้าวเหนียวมาปั้น ย่างกับไฟให้หอม เกรียม ทานในฤดูหนาวจะเข้ากับบรรยากาศมาก ๆ ซึ่งปัจจุบันมีข้าวจี่ให้เห็นในทั่วไปถนนคนเดินและตลาดนัดต่าง ๆ โดยจะมีการนำไข่ มาทาเพื่อเพิ่มความหอมและความอร่อยอีกด้วย ข้าวแคบ ข้าวควบ การนำข้าวมาบดให้เป็นแป้งของคนพื้นบ้านในสมัยโบราณ นับว่าเป็นการถนอมอาหารอีกวิธีนึงโดยการนำข้าวที่บดแล้ว มาทำให้เป็นแผ่นบาง ๆ ตากแดดให้แห้ง เมื่อจะทานใช้วิธีทอดหรือย่างไฟได้ ส่วนข้าวควบจะแตกต่างจากข้าวแคบ คือ ข้าวควบจะมีความหวานของน้ำตาล เมื่อนำมาผิงไฟหรือย่างไฟเข้าควบจะพองขึ้นนับว่าเป็นของทานเล่นที่อร่อยอีกอย่างหนึ่ง เมนูต่าง ๆ เหล่านี้ นับว่าเป็นภูมิปัญญาของคนพื้นบ้าน ที่ได้นำ " ข้าว " วัตถุดิบหลักที่ได้นำข้าวที่เป็นอาหารหลักของคนไทยมาแปรรูปเป็นขนม เพื่อใช้ในงานพิธีหรือใช้ของทานเล่น ปัจจุบันยังมีให้เห็นแถวชนบทหรือต่างจังหวัดของภาคเหนือและภาคอีสาน หมายเหตุ ผู้เขียนเป็นผู้ถ่ายรูปเองทั้งหมด