บังเอิญเดินไปเจอขนมหน้าตาชวนเมิน ก้อนรี ๆ สีดำ ๆ นามว่า ‘ข้างโปง’ ในงานวิ่งมาราธอนของ อ.บางมูลนาก จ.พิจิตร จึงไปยืนจ้อง ๆ พักใหญ่ ทีมงานประจำโต๊ะ ดูแลโดย สำนักงานส่งเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย (กศน.) มอบยิ้มทักทาย แล้วกล่าวว่า “ข้าวโปง ขนมโบราณ อร่อยนะ จะหมดแล้วด้วย ช้าอยู่เดี๋ยวเสียใจนา” หยิบขนมข้าวโปงมา 1 กระทง เดินหาที่นั่ง ได้ใกล้ ๆ หญิงสาวสองคน ทั้งคู่กำลังเพ่งพิศขนมชนิดเดียวกับที่ผมนำมาอยู่พอดี ทันทีที่เห็นผมนั่งใกล้ ๆ หนึ่งในนั้นถาม “ขนมอะไรน่ะพี่” ตอบไปเท่าที่รู้ว่า ข้าวโปง สองสาวได้คำตอบ กัดเข้าคนละคำ “เอ้ย! นุ่มเหมือนโมจิ” / “มีไส้ด้วย” นั่งได้ที่ ลองลิ้มรสขนมข้าวโปงบ้าง เออ! อร่อย เนื้อภายนอกเป็นแป้งนุ่ม ๆ หอมละมุน คลุกด้วยงาดำคั่วบดละเอียด ยิ่งหอมเข้าไปใหญ่ เนื้อภายนอกนุ่ม แต่ไส้กลับแข็ง ดูขัดแย้งกัน แต่ไม่เลย เมื่อฟัน ฝ่าเนื้อนุ่ม ๆ ของแป้ง แล้วไปสัมผัสไส้แข็ง ๆ รสหวาน กรอบ ไม่เหนียวความสุขก็พลันแล่นทั่วสรรพางค์ เผลออุทาน อื้อ! แล้วก้มมองไส้ขนมโดยอัตโนมัติ พบว่าเป็นถั่วลิสงบดเคลือบน้ำตาล ความอร่อยของขนมข้าวโปง ก่อก้อนสงสัยในหัว ไฉนถึงเป็นขนมโบราณ สืบค้นหาที่มาที่ไปพบว่า โบราณจริง ถิ่นกำเนิดมาจากการผสมผสานระหว่างวัฒนธรรมมอญ และไทยลุ่มน้ำเจ้าพระยา ที่ จ.นครสวรรค์ ถึงตรงนี้ไม่แปลกใจแล้วว่า ทำไมนครสวรรค์ถึงทำขนมโมจิ ได้อร่อยนัก ก็เขามีพื้นฐานการทำขนมพื้นบ้านเนื้อนุ่ม ๆ อย่างข้าวโปงมานานแล้วนี่เอง อำเภอที่ขึ้นชื่อ และได้รับการยกย่องว่า หากต้องการกินขนมข้าวโปงต้องไปที่นี่ คือ อ.ท่าตะโก จ.นครสวรรค์ วัตถุดิบของขนมข้าวโปงประกอบด้วย แป้งข้าวเหนียว, งาดำ, ถั่วลิสง, น้ำตาลปี๊บ, เกลือ ขั้นตอนการทำ คือ นวดแป้งข้าวเหนียวปรุงรสให้เป็นแท่งยาว ๆ แล้วนำไปนึ่งให้นุ่ม ต่อจากนั้นมาตัดเป็นก้อนวงรี ๆ ขนาดพอคำ ยัดไส้ด้วยถั่วลิสงบดคลุกน้ำตาลและงา แล้วนำก้อนแป้งมาคลุกงาดำ (เพื่ออร่อย และขนมแต่ละก้อนจะได้ไม่ติดกัน) เป็นอันเสร็จพิธี สมัยก่อนขนมข้าวโปงนิยมทำในหน้าหนาว เพราะต้องนำข้าวเหนียวมาตำให้กลายเป็นแป้งข้าวเหนียว ทั้งนึ่งข้าว ทั้งออกแรงตำในครกไม้ และร่วมกันทำหลายคน จึงได้เหงื่อ คลายหนาวได้ดี นครสวรรค์ปลูกข้าวในหลายพื้นที่ จังหวัดทางภาคกลางผู้อ่านอาจสงสัยว่า เขากินข้าวเจ้ากันมิใช่หรือ นั่นก็ใช่ แต่อดีตนั้นข้าวเหนียวก็เป็นข้าวที่นิยมปลูกไว้กินเช่นกัน เบื้องต้นผมบอกว่าพบขนมข้าวโปงที่ จ.พิจิตร เหตุใดไพล่ไป จ.นครวรรค์ได้ คือ สองจังหวัดนี้พื้นที่ติดกัน วัฒนธรรมต่าง ๆ จึงคล้ายคลึงกัน ขนมจึงมีการถ่ายทอดแลกเปลี่ยนเป็นธรรมดา ปัจจุบันทราบว่า ขนมข้าวโปงเจ้าที่ได้รับการยกย่อง คือ ร้านเจ๊ขาว ตั้งอยู่บริเวณทางออกของที่ว่าการอำเภอท่าตะโก ขาย 4 ชิ้น 10 บาท แต่ขายแค่วันพุธ เวลา 6.00 น. – 12.00 น. เท่านั้น แม้อร่อย แต่ขนมข้าวโปงก็ไม่ค่อยได้พบเห็นบ่อยนัก หากเจอวางขาย หรือออกงานแจกฟรีที่ไหน รีบคว้าเลยครับ รับรองอร่อย สมเป็นขนมโบราณ ภาพโดย ผู้เขียน