มะอึก คืออะไร รสชาติแบบไหน ทำอะไรได้บ้าง | บทความโดย ภัคฒ์ชาลิสา จำปามูล ถ้าพูดถึงผักพื้นบ้านในประเทศไทของเรานั้น ต้องบอกว่ามีค่อนข้างหลากหลาย โดยถ้าจะพูดถึงผักพื้นบ้านตามสีก็มีเยอะมาก หรือจะแบ่งตามรสชาติก็หลากหลายอีกเช่นเดียวกัน และผักพื้นบ้านที่มีรสชาติเปรี้ยว ที่สามารถนำมาใช้แทนมะนาวได้ ก็เป็นผักพื้นบ้านที่หลายคนให้ความสนใจ โดยในบางคนก็มีประสบการณ์เกี่ยวกับผักกลุ่มนี้มากพอสมควร มะอึกเป็นผักพื้นบ้านรสเปรี้ยวอีกหนึ่งชนิดที่น่าสนใจค่ะ โดยที่หลายคนก็น่าจะรู้จักมาบ้างแล้ว ในขณะที่บางคนอาจจะยังไม่ไม่เคยได้เห็นของจริง แต่สำหรับบางคนก็อาจจะเคยเห็นผ่านตามาบ้าง แต่ไม่รู้จักว่าสิ่งนั้นคือมะอึก จริงไหมคะ? มะอึกมีความน่าสนใจหลายอย่างค่ะ และในบทความนี้เราจะรู้จักกับมะอึกมากขึ้น ก่อนที่จะไปหามะอึกของจริงมาทำอาหารกันค่ะ กับข้อมูลที่น่าสนใจดังต่อไปนี้ ต้นมะอึก หรือที่รู้จักกันในชื่อ มะเขือปู่ หรือ มะปู่ มีลักษณะที่โดดเด่น คือ เป็นไม้พุ่มขนาดกลาง สูงประมาณ 1-2 เมตร ลำต้นมีหนามแหลมและมีขนละเอียดปกคลุม ผิวลำต้นเรียบสีเขียวและจะเปลี่ยนเป็นสีขาวนวลเมื่อแก่ ใบเป็นแบบใบเดี่ยว ใบออกเรียงแบบสลับกัน มีลักษณะเป็นรูปไข่ ปลายใบมีลักษณะแหลม โคนใบมน และขอบใบหยักเว้าเป็นแฉกตื้นๆ แผ่นใบมีสีเขียวและขนปกคลุมหนา ที่เต็มไปด้วยหนามแข็งอยู่บนเส้นใบ ต้นมะอึกออกดอกเป็นช่อกระจุกที่ซอกใบค่ะ โดยลักษณะของดอกมีสีขาว ที่มีกลีบดอกทั้งหมดจำนวน 5 กลีบ โดยโคนเชื่อมติดกัน ปลายแหลม มีเกสรเพศผู้สีเหลือง เป็นเส้นรวมเป็นยอดแหลม ส่วนผลมีลักษณะเป็นทรงกลมขนาดเล็กและใหญ่ตามสายพันธุ์ของมะอึก ผิวของมะอึกมีขนยาวหนาแน่น ซึ่งผลสุกสีเหลืองแกมน้ำตาล และเมื่อผลยังอ่อนจะมีสีเปลือกเป็นสีเขียว มีเมล็ดแบนและมีจำนวนมากที่อยู่ด้านในของผลค่ะ มะอึกเป็นพืชพื้นบ้านของไทยที่สามารถเกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ โดยมะอึกมีการขยายพันธุ์ด้วยเมล็ด เมื่อผลสุก เมล็ดจะร่วงหล่นลงสู่พื้นดิน และสามารถงอกขึ้นมาเป็นต้นใหม่ได้เองตามธรรมชาติ นอกจากนี้เมล็ดมะอึกยังสามารถแพร่กระจายไปได้ไกลโดยสัตว์ต่างๆ ที่กินผลมะอึกเข้าไป แล้วถ่ายมูลออกมาในที่ต่างๆ มะอึกเป็นพืชที่ทนทานต่อสภาพแวดล้อมที่หลากหลาย สามารถขึ้นได้ดีในดินร่วนปนทรายที่มีความชื้นพอเหมาะ และมีแสงแดดรำไร มะอึกจึงสามารถเกิดขึ้นเองได้ในป่าละเมาะ ป่าเบญจพรรณ หรือตามสวนผลไม้ที่ไม่ได้มีการดูแลจัดการมากนัก มีการปรับตัวให้เข้ากับสภาพแวดล้อมได้ดี มีระบบรากที่แข็งแรง สามารถทนต่อสภาพแห้งแล้งได้ในระดับหนึ่ง และสามารถงอกใหม่ได้แม้ต้นเดิมจะถูกทำลายไป การอนุรักษ์และส่งเสริมการปลูกมะอึกจึงเป็นสิ่งสำคัญ เพื่อรักษาความหลากหลายทางชีวภาพ และใช้ประโยชน์จากพืชพื้นบ้านของไทยให้ยั่งยืน ผลมะอึกดิบมีรสชาติเปรี้ยวอมขื่น และมีกลิ่นที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว รสชาติเปรี้ยวของมะอึกนั้นมีความโดดเด่นและแตกต่างจากรสเปรี้ยวที่ได้จากผลไม้ชนิดอื่นๆ เช่น มะนาว มะขาม หรือมะม่วง ผลมะอึกดิบจะมีสีเขียว เนื้อผลจะแน่นและแข็ง ผลมะอึกดิบสามารถนำไปใช้ประกอบอาหารได้หลายชนิด รสขมของมะอึกอาจไม่ถูกปากสำหรับบางคน พอเป็นแบบนี้ส่วนมากคนจะนิยมใช้มะอึกผลที่สุกแล้วมาทำอาหารค่ะ ผลมะอึกสุกจะมีสีเหลืองแกมน้ำตาล หรือเหลืองอมส้ม แตกต่างจากผลดิบที่มีสีเขียว ผิวของผลสุกอาจจะยังคงมีขนปกคลุมอยู่ แต่ขนอาจจะไม่หนาแน่นเท่าผลดิบ ผลสุกอาจจะมีขนาดใหญ่ขึ้นเล็กน้อย เนื้อผลสุกจะนิ่มลงเล็กน้อย และมีรสชาติที่เปลี่ยนไป ผลมะอึกสุกจะมีรสชาติหวานอมเปรี้ยว หรือบางผลอาจจะมีรสหวานนำ และมีกลิ่นที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว รสชาติของมะอึกสุกนั้นมีความซับซ้อนและน่าสนใจ โดยทั่วไปแล้วจะมีรส หวานอมเปรี้ยว หรือบางผลอาจจะมีรส หวานนำและมีกลิ่นที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว คล้ายดินปนผลไม้สุกรสหวานเล็กน้อยนี้คล้ายผลไม้สุกทั่วไป แต่ไม่หวานมากเท่าผลไม้บางชนิด มีรสเปรี้ยวอมหวานคล้ายมะขามป้อม แต่มีความเปรี้ยวที่นุ่มนวลกว่า อาจมีรสขมนิดๆ ติดปลายลิ้นเล็กน้อย ซึ่งเป็นลักษณะเฉพาะของมะอึก ในบางผลอาจมีรสฝาดเล็กน้อยคล้ายผลไม้ดิบ รสชาติของมะอึกสุกอาจแตกต่างกันไปในแต่ละบุคคล บางคนอาจชอบรสชาติหวานอมเปรี้ยว ในขณะที่บางคนอาจไม่ชอบรสขม มะอึกจะออกผลในช่วงปลายฤดูฝน ผลมะอึกสุกสามารถรับประทานได้โดยตรง หรือนำไปประกอบอาหารได้หลากหลายเมนู ผลมะอึกมีขนปกคลุมอยู่รอบผล ก่อนนำไปใช้ควรขูดขนออกให้หมด ผลมะอึกที่สุกเต็มที่จะมีรสชาติหวานนำและมีความขมน้อยกว่าผลที่ยังไม่สุก มะอึกมีหลายสายพันธุ์ ซึ่งแต่ละสายพันธุ์อาจมีรสชาติที่แตกต่างกันไป สภาพแวดล้อมในการปลูกก็มีผลต่อรสชาติของผลมะอึกได้เช่นกัน มะอึกเป็นพืชพื้นบ้านของไทยที่สามารถนำมาทำอาหารได้หลากหลายเมนู เนื่องจากมะอึกมีรสชาติเปรี้ยวอมหวานที่เป็นเอกลักษณ์ มีกลิ่นหอมเฉพาะตัว และมีคุณค่าทางโภชนาการสูง ผลมะอึกสุกจะมีเนื้อนิ่มกำลังดี ไม่แข็งกระด้าง ทำให้ง่ายต่อการนำไปประกอบอาหาร การนำมะอึกมาทำอาหารไม่เพียงแต่เป็นการเพิ่มรสชาติและความหลากหลายให้กับเมนู แต่ยังเป็นการสืบสานภูมิปัญญาและวัฒนธรรมการกินของคนไทยอีกด้วย และตัวอย่างเมนูที่ทำจากมะอึกที่ผู้เขียนเคยทำมา ได้แก่ ส้มตำใส่มะอึก: ส้มตำรสชาติเปรี้ยว เผ็ด หวาน กรอบอร่อย ที่เป็นการใส่เนื้อมะอึกเพิ่มความพิเศษ โดยสามารถใช้มะอึกแทนมะนาวได้ค่ะ น้ำพริกมะอึก: โดยน้ำพริกจะมีรสชาติจัดจ้าน เผ็ด เปรี้ยว เค็ม หอมกลิ่นมะอึก มะอึกสามารถหาซื้อได้ตามตลาดค่ะ โดยเฉพาะร้านขายผักพื้นบ้านราคาขายไม่แพงมาก จานละ 5-10 บาท และเท่าที่ผู้เขียนได้เคยเห็นมานั้น มะอึกมีสองแบบ คือ มะอึกพันธุ์ใหญ่กับมะอึกลูกเล็ก สำหรับมะอึกผลเล็กนั้น เป็นสายพันธุ์ที่ผู้เขียนพบเห็นได้บ่อยที่สุด และที่นี่มีมะอึกชนิดนี้เกิดอยู่ทั่วไปค่ะ ซึ่งเริ่มแรกเดิมทีนั้นมะอึกของที่นี่เกิดเองตามธรรมชาติและได้อนุรักษ์ไว้ จึงทำให้มีมะอึกเอาไว้ทำเป็นผักที่มีรสเปรี้ยวแทนมะนาวตอนทำอาหาร มาจนถึงปัจจุบันค่ะ หากคุณผู้อ่านสนใจปลูกมะอึก ปัจจุบันมีการขายต้นพันธุ์มะอึกนะคะ กับอีกหนึ่งวิธีการที่ผู้เขียนอยากแนะนำก็คือ การซื้อมะอึกผลสุกมะเพาะต้นกล้าค่ะ โดยวิธีการอย่างหลังนั้นก็ได้ผลดี เพราะขนาดผลมะอึกที่สุกและหล่นลงใต้ต้น ยังสามารถเกิดได้เองแบบง่ายๆ เลยค่ะ นั่นก็แสดงว่าความเป็นไปได้ที่จะปลูกมะอึกจากผลสุกก็มีสูง ยังไงนั้นก็ลองพิจารณาดูค่ะ และผู้เขียนหวังว่าเนื้อในบทความนี้จะสามารถเป็นแนวทางให้กับคุณผู้อ่านได้บ้าง ไม่ทางใดก็ทางหนึ่ง หากชอบบทความแบบนี้อีก อย่าลืมกดติดตามหรือกดบุ๊กมาร์กหน้าโปรไฟล์ไว้นะคะ เพราะจะได้ไม่พลาดบทความใหม่ๆ ที่จะได้นำมาเผยแพร่ในเร็วๆ นี้ค่ะ เครดิตภาพประกอบบทความ ภาพหน้าปกและภาพประกอบเนื้อหาโดยผู้เขียน ออกแบบภาพหน้าปกโดยผู้เขียนใน Canva เกี่ยวกับผู้เขียน ภัคฒ์ชาลิสา จำปามูล จบการศึกษา: พยาบาลศาสตรบัณฑิต จากวิทยาลัยพยาบาลศรีมหาสารคาม กระทรวงสาธารณสุข และสาธารณสุขศาสตรมหาบัณฑิต (อนามัยสิ่งแวดล้อม) จากมหาวิทยาลัยขอนแก่น มีความสนใจและประสบการณ์เกี่ยวกับ: สุขภาพ จิตวิทยาเชิงบวก การจัดการน้ำเสียและสิ่งปฏิกูล บทความอื่นที่น่าสนใจโดยผู้เขียน ถั่วแปบสด ทำอะไรกินได้บ้าง รสชาติยังไง อร่อยไหม ยอดมะพร้าวอ่อน คือส่วนไหน ทำเมนูอะไร กินดิบได้ไหม ผักกาดหิ่น คืออะไร รสชาติแบบไหน ขมไหม เปิดประสบการณ์ความบันเทิงที่หลากหลายสุดปัง บน App TrueID โหลดเลย ฟรี !