ในช่วงฤดูแล้ง จะมีของกินเล่นชนิดหนึ่ง คือ เม็ดไม้แดง หรือที่คนแม่ฮ่องสอน เรียกว่า หมากแต๊บจาลาน เพราะเวลาที่ฝักแก่จัด ๆ ฝักจะแตกมีเสียงดังแต๊บ และหล่นลงมา คนที่นี่ชอบไปหาเก็บตามป่า หรือต้นที่ขึ้นอยู่ข้างทาง แล้วนำเม็ดมาคั่วให้หอม แกะเอาเปลือกออก แล้วกินเนื้อข้างใน รสชาติจะมันๆ เหมือนกับเม็ดมะขามคั่ว หรือเมล็ดแตงโม แต่จะมีกลิ่นหอมมากกว่า แถมมีราคาแพงมาก ลิตรละประมาณ 300-400 บาท เพราะเป็นของหายากค่ะ เม็ดไม้แดง เป็นเมล็ดของต้นไม้แดง ซึ่งไม้ยืนต้น เนื้อแข็ง มีลวดลาย เนื้อไม้สีแดงคล้ายสีเม็ดทับทิมมีความสวยงามมาก คนแถบภาคเหนือนิยมเอาไม้มาสร้างบ้านกัน เนื่องจากมีความแข็งแรงทนทาน ในการเก็บเม็ดไม้แดงนั้น จะต้องรอให้ฝักของไม้แดงแก่จัด จนฝักแตกแล้วร่วงหล่นลงมาเอง จึงจะเก็บได้ ซึ่งเม็ดไม้แดงจะมีฝักห่อหุ้มเมล็ดอีกชั้นหนึ่ง เวลาฝักร่วงคนก็จะพากันไปเก็บ เอาเฉพาะเมล็ดข้างในออกมาคั่วกิน หรือขาย สามารถสร้างรายได้อย่างงามเลยล่ะค่ะ ผู้เขียนก็ได้มีโอกาสไปหาเก็บเม็ดไม้แดงกับเค้าด้วย เริ่มแรกก็หาเก็บจากต้นที่ขึ้นอยู่ข้างทางระหว่างกลับบ้าน แต่ยังช้าไปค่ะ มีมือไวมาเก็บก่อนหน้าเราไปบ้างแล้ว เหลือไว้ให้ดูต่างหน้านิดหน่อย และโชคยังเข้าข้างเราอยู่บ้าง ยังมีฝักร่วงหล่นลงมาให้พอชื่นใจ ฝักต้นแดง เป็นฝักแบนแข็ง รูปร่างคล้ายกับบูมเบอแรง เวลาแตกจะแยกออกจากกันเป็น 2 ซีก เปลือกที่แตกจะบิดงอ มีความโค้งมน สวยงามทีเดียว บางคนก็เอาเปลือกมาตากแดดให้แห้ง ทำเป็นฟืนให้ไฟแรงดีมากเลยด้วย เราเก็บเม็ดไม้แดงได้มานิดเดียวเอง ครั้นจะซื้อกินก็แหม แพงหูฉี่ เลยปลอบใจตัวเอง ไม่เป็นไร เอาไว้ปีหน้าฟ้าใหม่ก็ได้เนอะ เราจะรีบมาเก็บให้ไวกว่านี้ เม็ดไม้แดงนอกจากจะเอามากินเล่นแล้ว ในตำรายาพื้นบ้านของคนโบราณเค้าจะเอาผลและเมล็ดของไม้แดง มาบดให้ละเอียดแล้วก็ห่อด้วยผ้า เอาไปประคบบริเวณที่ปวด และฟกช้ำ รักษากลากเกลื้อน และโรคเรื้อนได้อีกด้วยนะคะ ขอบคุณภาพถ่ายโดย พี่ส้ม แสงอรุณ พร้อมพรรณ