เสียงฟ้าร้องดังครื้น ๆ ลมกระโซกแรง สักครู่ฝนก็กระหน่ำตกลงมาอย่างแรง ต้นไม้สั่นไหวไปตามสายลมที่กระโชกไปมา เหตุการณ์อย่างนี้จะเกิดขึ้นทุกปีเวลาปลายเดือนเมษายน ถึงต้นเดือนพฤษภาคม ที่ชาวบ้านเรียกกันทั่วไปว่าฝนต้นฤดูกาล เป็นการเตือนให้รู้ว่าฤดูการทำนาตามวิถีชีวิตไทลื้อที่สืบทอดกันมาตั้งแต่โบราณกำลังเริ่มต้นขึ้นมาอีกรอบแล้ว เมื่อระยะเวลาที่ผ่านไปประมาณ 1 ถึง 2 ชั่วโมง ฝนก็หยุดตก ท้องฟ้าก็สดใส ป่าไม้ภูเขาต้นไม้ใบหญ้า ก็เหมือนโดนน้ำทิพย์หรือโดนเวทมนต์จากนางฟ้าเทวดาทำให้เขียวขจี ชาวบ้านก็ยิ้มเริงร่าอากาศก็เริ่มเย็นสบาย และอีกภารกิจที่ชาวบ้านจะทำกันในคืนนี้คือ ส่องเขียด เป็นภาษาไทลื้อ ซึ่งคนภาคกลางเรียกว่าไต้เขียด นั่นเอง สมัยก่อนการไปส่องเขียดหรือไต้เขียด คนไทลื้อมักจะใช้ตะเกียง เทียน ไปส่องกันในตอนกลางคืน แต่สมัยนี้จะใช้ไฟฉาย หรือเราจะเรียกว่าไฟแก๊ซ และสิ่งที่ขาดไม่ได้คือข้อง ซึ่งจะมีแทบทุกบ้านของคนไทลื้อเพราะเป็นเครื่องมือทำมาหากินที่ขาดไม่ได้ของชาวไทลื้อ ไม่ว่าจะหาปูไว้ต้มน้ำปู หาปลาตามห้วย น้ำเหมือง ฮ่องเหมือง ก็ตาม เมื่อเวลาประมาณ 1 ทุ่ม ถึง 2 ทุ่ม ท้องฟ้าก็ปิดทำให้ทุ่งนาอันกว้างใหญ่ก็มืดสนิท อุปกรณ์ที่ตระเตรียมไว้ก็พร้อม ป้อจาย (ผู้ชาย) ไทลื้อทุกคนต้องส่องเขียดเป็น ก็เดินทางออกไปที่ทุ่งนาอันกว้างใหญ่ เพื่อทำการส่องเขียดนั่นเอง พอถึงเวลาเช้ามาก็ได้ยินเสียงแม่บ้านแต่ละหลังก็กุรีกุจอนำเขียดที่พ่อบ้านหรือลูกชายไปหาไปลวกน้ำร้อนให้เขียดตาย แล้วนำเขียดที่ได้มาทำความสะอาดควักไส้ออกให้หมดแล้วนำไปลนไฟอ่อน ๆ เพื่อให้เขียดเหลืองหมดกลิ่นคาว เขียดที่มีขนาดโตก็เอาไม้ไผ่เหลาผ่าซีกนำเขียดใส่ในไม้นั้นแล้วมัดด้วยตอกนำไปย่างไฟอ่อน ๆ เช่นกัน จากนั้นก็เตรียมเครื่องพริกแกง ประกอบด้วย พริกชี้ฟ้าแห้ง กระเทียม หอมแดง ข่า ขมิ้น ใบมะกรูด ผิวมะกรูด ตะไคร้ ดีปลี เกลือป่น และกะปิเผา โขลกให้ละเอียด แล้วก็ไปเก็บผักสวนครัว ตามรอบบ้านเพื่อมาทำแกงแคเขียดนั่นเอง ผักรอบรั้วสวนครัวที่คนลื้อต้องมีประจำบ้านและใช้ในการทำแกงแคเขียด ก็ประกอบไปด้วย ตำลึง ผักกันถุง(ก้านตรง) มะเขือเจ้าพระยา มะเขือพวง ดอกแค ดอกข่า ผักละ (ผักชะอม) ใบป้อมเปื้อ (ผักชีใบเลื่อย) ใบแค (ใบชะพู) ล้างให้สะอาดเด็ดหรือหั่นให้พอดีคำ แล้วพักไว้ จากนั้นตั้งไฟใส่น้ำล้างครกที่ตำพริกแกง และนำพริกแกงใส่หม้อตั้งไฟปานกลาง คั่วพริกแกงประมาณ 1 นาที แล้วนำเขียดที่ทำความสะอาดย่างหรือลนไฟให้เหลืองหอมลงไปคั่วจนน้ำในหม้อแห้ง หรือเขียดสุกแล้ว เติมน้ำลงไปอีกพอท่วมเขียดรอให้เดือดแล้วนำผักที่ทำความสะอาดและเด็ดหรือหั่นไว้เรียบร้อยแล้วใส่ลงไป รอจนน้ำเดือดและผักสุกชิมแล้วปรุงรสด้วยน้ำปลาก็เป็นอันเสร็จเรียบร้อย แกงแคเขียดรับประทานกับข้าวเหนียวอุ่น ๆ เป็นอาหารประจำบ้านของชาวไทลื้อที่อุดมไปด้วยสมุนไพรต่าง ๆ ชนิด มีประโยชน์ต่อร่างกายเป็นอย่างยิ่ง ผักพื้นบ้านปลูกเองภายในรั้วบ้านหรือเกิดขึ้นเองตามธรรมชาติบ้าง ล้วนเป็นผักปลอดสารพิษรับประทานแล้วก็เกิดประโยชน์ต่อร่างกายทั้งสิ้น