ภาคเหนือมีพืชผักพื้นบ้านต่าง ๆ เยอะแยะเต็มไปหมด ซึ่งบางภาคก็อาจจะไม่รู้ว่าทานได้ หรือไม่เคยทาน เพราะบางอย่างมีแค่ทางเหนือเท่านั้น พืชบางอย่างนอกจากจะนำมาประกอบอาหารแล้ว ยังนำมาประกอบพิธีกรรมอีกด้วย ซึ่งบ้านเราก็ปลูก พืชชนิดนั้นเรียกว่า ส้มป่อย แต่เอามาทำอะไรได้บ้างนั้น ก็ต้องถามรุ่นพ่อรุ่นแม่ของเรา ถึงจะรู้มากที่สุด ส้มป่อย คือพืชชนิดหนึ่ง ซึ่งเราก็ไม่รู้ว่าเรียกว่าผักได้รึเปล่า ลักษณะต้นจะสูงและใหญ่ ใบค่อนข้างโปร่งและเล็ก ตัวส้มป่อยจะเป็นผลคล้ายมะขามแต่ไม่มีเปลือก จะเป็นปล้อง ๆ สีเขียว พอแก่จะเป็นสีน้ำตาล ฝักไม่ใหญ่มาก ต้นบ้านเราออกเยอะเต็มต้น และฝักก็ค่อนข้างยาวด้วย แต่สูงจริง ๆ เก็บยากมาก เมื่อเอามาตากแห้งจะเหี่ยวและกลายเป็นสีน้ำตาลเข้ม นำไปทำอะไรได้บ้าง ส้มป่อยโดยทั่วไปจะเป็นสมุนไพร ที่สามารถนำใบหรือดอกไปต้ม สกัด เพื่อใช้เป็นยาบำรุงธาตุ แก้ไอ บำรุงโลหิต กรรมวิธีคล้าย ๆ สมุนไพรทั่วไป แต่มักจะไม่นำฝักมาใช้ แต่ฝักก็ยังสามารถเอามาลอยน้ำขจัดรังแคได้นะคะ ส่วนเรื่องการทำอาหารแน่นอนว่าชาวเหนือไม่พลาดที่จะเอามาทานคู่กับลาบ ไม่ว่าจะลาบดิบหรือลาบสุก (ผักทานคู่กับลาบทางภาคเหนือเยอะมาก ๆ เหมือนหยิบอะไรก็สามารถนำมาทานคู่กับลาบได้หมด) เพราะตัวใบส้มป่อยจะมีรสชาติที่เปรี้ยว ฝาด นิด ๆ นอกจากจะทานคู่กับลาบแบบธรรมดา ๆ แล้วยังสามารถนำไปประกอบอาหารอื่น เช่น ต้มส้ม ต้มปลา ต้มข่าไก่ ที่ทางเหนือจะมีรสชาติความเปรี้ยวนิดหน่อย จะทำให้รสชาติกลมกล่อมขึ้นมาเลย ส้มป่อยถือเป็นพืชที่ใช้ประโยชน์ได้ในทุกส่วนเลยทีเดียว แล้วยังมีวิตามินและประโยชน์ต่อร่างกายอีกเยอะ และส่วนสำคัญของส้มป่อย คือฝัก ที่นำมาใช้สำหรับประกอบพิธีกรรมทางภาคเหนือ ส้มป่อย คือสิ่งที่ขาดไม่ได้ ไม่ว่าจะงานมงคล หรืออวมงคล งานแต่ง งานศพ งานขึ้นบ้านใหม่ งานบุญ ใช้หมด โดยจะใช้นำมาลอยน้ำในพิธีต่าง ๆ ตามความเชื่อที่ว่า ส้มป่อยคือต้นไม่ศักดิ์สิทธิ์สามารถขับไล่ภูติผีได้ ในทุก ๆ งานเราจะเห็นแม่นำฝักส้มป่อยหักเป็นชิ้น ๆ แล้วมาแช่ไว้ในน้ำ เพื่อนำไปทำพิธีต่าง ๆ ในตอนเช้า เช่นวันพระนำไปให้หลวงพ่อสวดมนต์ แล้วนำน้ำส้มป่อยมาลูบผม ลูบหัวและตามตัว บางคนก็เอาอาบ เพราะถือว่าเป็น " น้ำมนต์ " อาบแล้วจะปัดเป่าโรคภัย สิ่งชั่วร้าย และถือว่าได้รับพรนั่นเอง แม้จะเป็นเพียงความเชื่อส่วนบุคคล แต่ทางภาคเหนือถือว่าเป็นความเชื่อที่แพร่หลาย ทุกงานจะต้องมีน้ำส้มป่อย ไม่ว่าจะจัดงานที่บ้านหลังไหนก็ตาม เราโตมา 20 กว่าปี ไม่เคยมีงานไหนเลยที่ไม่ได้เห็นฝักของส้มป่อย เราได้นำน้ำส้มป่อยมาพรมหัวทุกครั้ง โดยเฉพาะวันสงกรานต์จะขาดไม่ได้เลยในการดำหัว ถือว่าพรจากคนเฒ่าคนแก่จะศักดิ์สิทธิ์ขึ้น ภาพโดย Majiiwmewja